الحمدالله رب العالمين ، والعاقبه للمتقين ، ولاعدوان الا علي الظالمين ، والصلاه والسلام علي محمد الذي ارسله ربه رحمه للعالمين و علي آله و صحبه اجمعين .

مهربانی با کودکان :

کودکان برای رشد و نمو و اعتدال زندگی و عواطف خویش به محبت ، عشق ، مراقبت و شفقت نیاز دارند ، تا از شخصیتی متوازن و به دور از ناهنجاری روانی و عقده‌های گوناگون ، برخوردار شوند ؛ زیرا چنانچه کودکان از طرف نزدیکان به ویژه پدر ، مادر ، پدربزرگ ، مادربزرگ ، خواهران و برادران مورد توجه ، مراقبت و محبت قرار نگیرند ، در تنگنای روحی و معنوی قرار گرفته و دچار ناراحتی و بی‌تابی می‌شوند و گاهی ناراحتی خود را از طریق گریه بروز می‌دهند .

سنت رسول  خدا صلی الله علیه وسلم مسلمانان را به ضرورت مهربانی و عطوفت با فرزندان یادآوری نموده و رسول  خدا صلی الله علیه وسلم فرموده‌اند : « بهترین زنان قریش مهربان‌ترین آنان با فرزندان خویش و آنهایی هستند که بیشترین اهتمام را به شوهران خود می‌دهند » . ( احمد و الشیخان . )

از براء رضی الله عنه روایت شده که فرموده است که رسول  خدا صلی الله علیه وسلم را دیدم که حسن بن علی را بر دوش خویش نهاده بود و می‌فرمود : «خداوندا من او را دوست می‌دارم و از تو می‌خواهم که او را دوست بداری » . ( شیخان و ترمذی . )

یکی از ویژگی‌های اهل ایمان مهربانی با دیگران به ویژه فرزندان است و گاهی به وسیله بوسیدن ، نوازش ، خریدن هدیه و ... از آن تعبیر می‌شود. رسول  خدا صلی الله علیه وسلم فرموده‌اند :

« مهربانان مشمول مهربانی و محبت خداوند رحمن قرار می‌گیرند ، با آنهایی که در زمین‌اند مهربان باشید تا کسی که در آسمان است با شما مهربانی کند » . ( ابوداود و ترمذی . )

رسول  خدا صلی الله علیه وسلم با کودکان بسیار مهربان بود و برای شادمانی و سرورشان تلاش می‌فرمود . طبرانی از ابن عباس نقل می‌نماید که : رسول  خدا صلی الله علیه وسلم هرگاه اولین ثمر درختان را برای او می‌آوردند ، آن را بر روی چشم و سپس بر روی لبان خویش می‌نهاد و می‌فرمود : « خداوندا هم‌چنان که اول آن را به ما نشان دادی آخرش را هم به ما نشان بده! » و سپس آن میوه را به کودکانی که در آنجا بودند می‌داد .

رسول  خدا صلی الله علیه وسلم در بسیاری موارد دستان محبتش را بر سر و روی کودکان می‌کشید و آنها را می‌بوسید . از عایشه رضی الله عنه  روایت شده است که : « روزی اقرع بن حابس نزد رسول  خدا صلی الله علیه وسلم بود و حسن و حسین نزد ایشان آمده و رسول  خدا صلی الله علیه وسلم آنها را در بغل گرفته و بوسید . اقرع گفت : من ده فرزند دارم تاکنون هیچ‌کدام از آنها را نبوسیده‌ام . رسول  خدا صلی الله علیه وسلم نگاهی به او نمود و فرمود : « هرکس مهربان نباشد مورد مهربانی قرار نمی‌گیرد » .

یکی از لوازم محبت و مهربانی با کودکان سلام کردن به آنان است ؛ زیرا سلام گفتن به کودکان احساس هویت و شخصیت را در آنان شکوفا می‌نماید و آنها را متوجه می‌نماید که آنها سرمایه و توشه آینده زندگی هستند و در واقع سلام ، احوال‌پرسی و اهتمام به کودکان تربیت عملی خوبی برای آنهاست . نهال مهربانی را در درون آنها می‌رویاند و بزرگ می‌کند. انس بن مالک رضی الله عنه  روایت می‌نماید که : « روزی از کنار چند کودک عبور می‌کردم و به آنان سلام کردم . من این را از رسول  خدا صلی الله علیه وسلم آموخته بودم که هرگاه کودکانی را می‌دید به آنان سلام می‌فرمود » .

هم‌چنین انسان روایت می‌نماید که « رسول  خدا صلی الله علیه وسلم گاهی به میان مردم انصار می‌رفت و بر کودکان آنها سلام می‌کرد و آنها را نوازش می‌نمود » . ( اخرجه بغوی و ابونعیم و خطیب بغدادی . )

اسلام از همان ایام کودکی و آغاز فهم و درک آنها به تربیت و رشدشان اهتمامی فوق‌العاده می‌ورزد ؛ زیرا این کودکان هستند که در آینده بار مسئولیت رشد ، تکامل ، سلامت و امنیت جامعه را بر دوش می‌گیرند و معمولاً کودکان برای تربیت و عادت دادن و ساختن شخصیت آنها آمادگی بسیار زیادی دارند و مسائل زمان کودکی در ذهن و رفتار آنها تأثیر بسیار عمیقی خواهد گذاشت ؛ زیرا کودکان هم‌چون طلای خامی هستند که به هر شکلی می‌توان آنها را درآورد .

بر همین اساس است که تربیت هدفدار و موفق مسئولیت و امانتی بسیار با اهمیت به شمار می‌رود و پدر و مادر قبل از همه بار این مسئولیت دنیوی و اخروی را بر دوش دارند و در واقع کودکان نزد والدین خود امانت‌هایی خدایی به شمار می‌روند . در همین رابطه است که رسول  خدا صلی الله علیه وسلم فرموده‌اند : « همه شما مسئول هستید و هر یک از شما در مقابل زیردستان خویش مورد بازخواست قرار می‌گیرد . رهبر مسئول است و به خاطر مردم مورد بازخواست قرار می‌گیرد و مرد خانواده در مقابل افراد خانواده‌اش دارای مسئولیت است و از او بازخواست می‌شود و زن نیز در کانون خانواده مسئولیت دارد و راجع به آن مورد پرسش قرار می‌گیرد و خدمتکار راجع به اموال ارباب خویش مسئول است و در مورد آن بازخواست می‌شود . همه شما مسئولیت دارید و در محدوده آن مورد بازخواست قرار خواهید گرفت » . ( متفق علیه )

هم‌چنین رسول  خدا صلی الله علیه وسلم در مورد بدرفتاری و ناپرهیزکاری اولیاء و مربیان هشدار داده و فرموده است : « همه کودکان همراه با فطرت پاک به دنیا می‌آیند . این پدر و مادر است که آنها را ( با گفتار و کردار خود ) یهودی ، مسیحی و مجوسی بار می‌آورند ... » ( بخاری )

ابوهریره می‌فرماید: رسول  خدا صلی الله علیه وسلم پس از آن حدیث ، این آیه را قرائت فرمود :

« فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ » (الروم / 30 )

« با همان سرشتی که خداوند مردم را به آن سرشته است ، آفرینش خدایی تغییرپذیر نیست . این همان دین ارزشمند و استوار است» .

روش تربیت صحیح اسلامی بر مبنای هدایت و منهج قرآن و سنت رسول  خدا صلی الله علیه وسلم و نشانیدن نهال عشق به خداوند و پیامبر و دینداری و پرهیزکاری و پایبندی به ارزش‌های اخلاقی و پرهیز از زشتی‌ها و بدی‌ها قرار گرفته است .

والدین و مربی باید تلاش کنند که کودکان را به عقیده و باوری درست براساس اصول ایمان معروف مسلح نمایند و آنها را به عبادت و فرمانبرداری از پروردگار یکتا عادت دهند و برای برخورداری از زندگی مطلوب و استوار براساس مقرراتی تکامل‌بخش و سازگار و هماهنگ آنان را آماده نمایند تا روابط اجتماعی خود را بر مبنای محبت مردم ، تعاون ، نیکی و پرهیزکاری قرار دهند و از نظر اخلاقی به ارزش‌های اخلاقی استواری مانند : صداقت ، صراحت ، جرأت و مراعات ادب مزیّن گردند و از نظر معنوی به خودباوری و عزت نفس و کرامت و پاسداری از شخصیت ، زندگی ، اعتدال و انسجام برسند و از عقده‌های روانی ، سرکشی‌ها و ناپختگی مصون بمانند .

 و از نظر جسمی به سلامت ، صلابت و مهارت در انواع ورز‌ش‌های مفید مانند : شنا ، تیراندازی ، سوارکاری ، دو ، کشتی و ... خود را مسلح نمایند و در زمینه بهداشتی به نظافت جسم ، لباس و محل سکونت و کار خود اهتمام ورزند . از نظر علمی به آموزش علوم و معارف مختلف انسانی ، تجربی ، معرفت انسان ، آفرینش و آخرت اهمیت کافی بدهند تا زیربنای فکری آنان محکم و استوار گردد ؛ زیرا تربیت و توجیه باید شامل همه این موارد بشود ، تا کودکان و نوجوانان به روشی پسندیده رشد و نمو نمایند و الگوی ارزشمندی برای دیگران بشوند و ما این‌ها را در وصایای حضرت لقمان به فرزند خویش ، در قرآن می‌بینیم و هم‌چنین در وصایا و سفارش‌های رسول  خدا صلی الله علیه وسلم وجود دارند .

در ارتباط با آموزش عقاید و باورها رسول  خدا صلی الله علیه وسلم ابن عباس را ـ در حالی که نوجوان بود ـ راهنمایی می‌فرمود که :

« ای جوان! من مسائلی را به تو می‌آموزم . ( خوب به آنها توجه کن! ) خداوند را مدام حاضر و حافظ بدان ، تا او از تو محافظت نماید . او را ( بر اعمال و رفتار ) خویش حاضر بدان تا او را فراروی خود ببینی . هرگاه نیازی داشتی آن را تنها از خداوند درخواست کن! و هرگاه خواستی دست یاری را به سوی کسی دراز کنی ، تنها از خداوند استعانت کن! بدان اگر همه مردم برای این‌که منفعتی را نصیب تو بنمایند دست به یکی کنند ، به جز همان چیزی که خداوند اراده کرده ، سودی به تو نخواهند رسانید و اگر همه آنها هم برای رسانیدن زیانی به تو دست به یکی نمایند ، به جز همانی که خداوند قرار داده ، زیانی را متوجه تو نخواهند کرد . قلم‌ها از نوشتن بازمانده و صحیفه‌ها خشک شده‌اند » . ( احمد و حاکم )

و در مورد عبادت می‌فرماید :

« در هفت سالگی فرزندان خود را به خواندن نماز دستور بدهید! و در ده سالگی ـ اگر نماز نمی‌خواندند ) آنها را تنبیه کنید و بستر خوابشان را از هم جدا نمایید » . ( ترمذی و ابوداود و حاکم )

و در زمینه مسائل اخلاقی لازم است فرزندان خویش را با فضایل اخلاقی مانند : بخشندگی ، شرم و حیا ، جرأت و صداقت آشنا نموده و عادت دهیم ؛ زیرا رسول  خدا صلی الله علیه وسلم فرموده‌اند :

« بهترین هدیه پدر و مادر به فرزندان ، تربیت خوب و پسندیده آنهاست ». ( ترمذی و حاکم و طبرانی )

هم‌چنین فرموده است :

« فرزندان خود را برای کسب سه خصلت تربیت کنید : محبت پیامبرتان ، محبت اصحاب و اهل ایمان و تلاوت قرآن ؛ زیرا فرزندان در روزی که هیچ سایه‌ای به جز سایه خداوند نیست در زیر چتر رحمت قرآن قرار خواهند گرفت » . ( دیلمی و ابن النجار )

و در زمینه احکام شریعت لازم است کودکان با کلیاتی از مسائل شرعی ضروری و نقش آنها در ایجاد پایه‌های نظم و مراعات حقوق و تأمین آزادی ، مساوات ، عدالت و انصاف آشنا شوند . هم‌چنان که وصایای ده‌گانه قرآنی در آخر سوره «انعام» بیانگر آنهاست و می‌فرماید :

« قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا » ( انعام / 151 )

« بگو : بیایید آن‌چه را پروردگارتان بر شما حرام گردانیده بیان کنم این‌که ( کسی و ) چیزی را با او شریک ننمایید و نسبت به پدر و مادر خود به خوبی رفتار کنید » .

و در زمینه امور بهداشتی لازم است کودکان را با آداب نظافت ، طهارت و حفظ سلامتی خود در راستای عمل به توجیهات قرآن و سنت رسول  خدا صلی الله علیه وسلم آشنا نماییم . زیرا رسول  خدا صلی الله علیه وسلم فرموده‌اند : « بهداشت و پاکیزگی بخشی از ایمان است » ( الحاکم فی تاریخه )

 هم‌چنین فرموده است : « از قضای حاجت در کنار چشمه ، چاه ، محل عبور مردم و سایه درختان پرهیز کنید » . ( ابوداود و ابن ماجه ) 

و در زمینه ورزش و تقویت جسمی ، لازم است کودکان را با ورزش‌های مفید و مباح عادت دهیم و از ورزش‌های زیان‌آور و خطرناک مانند : مسابقات پرش با موتور و بکس، ... جلوگیری کنیم . هم‌چنین نباید کودکان به بازی‌های زیان‌آور و خطرناکی برای خود و جانداران مانند : به جنگ دادن خروس و قوچ و ... بپردازند . در مورد نیروی جسمی و توانایی روحی رسول  خدا صلی الله علیه وسلم فرموده‌اند :

« مؤمن توانا و نیرومند نزد خداوند بهتر و محبوب‌تر است از مؤمن ضعیف و ناتوان هرچند هر یک را خیر و منافعی است » . ( مسلم )

هم‌چنین حضرت عمر رضی الله عنه  فرموده است : « شنا و تیراندازی و سوارکاری را به فرزندان خویش بیاموزید » .

و در زمینه روابط اجتماعی لازم است کودکان به احترام نهادن به مردم ، سلام و احوال‌پرسی ، کمک و همکاری در جهت خیر و مصلحت عادت داده شوند ؛ زیرا خداوند متعال فرموده است :

« وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ » (المائده / 2 )

 « در رابطه با امور نیک و پرهیزکاری با یکدیگر همکاری کنید . اما در مورد امور گناه و دشمنی‌زا از همکاری با هم پرهیز نمایید» .

رسول  خدا صلی الله علیه وسلم فرموده‌اند :

« هیچ یک از شما ایمان (کاملی) ندارد ، مگر آن‌که هرچه را که برای خود دوست می‌دارد برای برادر مسلمانش نیز دوست بدارد ». ( احمد و شیخان )

هم‌چنین فرموده است :

« از گناهان پرهیز کن تا عابدترین مردم باشی، به آن‌چه خداوند نصیبت گردانیده راضی باش تا بی‌نیازترین مردم بشوی و به همسایه‌ات نیکی کن تا مؤمنی راستین گردی . و هرچه را برای خود دوست می‌داری برای مردم نیز دوست بدار تا مسلمانی واقعی بگردی و از خندیدن بیش از حد پرهیز کن! زیرا خندیدن بسیار موجب دل‌مردگی می‌شود » . ( احمد و ترمذی )

و فرموده است :

« مؤمن برای مؤمن هم‌چون ساختمانی است که برخی از آن برخی دیگر را محکم می‌گرداند » . ( شیخان )

و فرموده‌اند :

« انسان مؤمن اهل الفت و معاشرت است و کسی که اهل معاشرت و رفت‌و‌آمد نباشد خیری در او نیست و بهترین مردم مفیدترین آنها برای دیگران است » . ( دارقطنی )

و در عرصه مسائل فرهنگی ، علمی و فکری لازم است اولیاء و مربیان تلاش کنند که عشق و علاقه به علم و معرفت را در او به وجود آورند و او را به مقدار زیادی از فرهنگ و معارف عمومی و مخصوص و تربیت فکری درست و پیشرو و متمدنانه براساس خبرگی و مهارت در همه زمینه‌های علوم و معارف مسلح سازند ؛ زیرا اسلام دین دانش ، تمدن ، پیشرفت و سربلندی است . خداوند متعال این دعا را به همه انسان‌ها آموخته است که بگویند :

« رَبِّ زِدْنِي عِلْمًا » ( طه / 114 )

« پروردگارا بر دانشم بیفزای» .

و فرموده است :

« يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ » ( المجادله / 11 )

 « خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده‌اند و بهره‌ای از علم دارند درجات بلندی را بخشیده است » .

وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین.‏

وآخر دعوانا أن الحمدلله رب العالیمن.

منبع این مطلب : سایت خانواده خوشبخت

‏BlestFamily.Com